Aan het woord is: Monique Elsing, zij maakt als zzp'er films en woont met haar drie kinderen (23, 20 en 19) in Heemskerk. Ik maakte filmpjes van evenementen voor bijvoorbeeld gemeentes en creatieve instellingen. Ook coachte ik een redactie bestaande uit 70-plussers die voor een platform filmpjes maakten over kunst en cultuur geschikt voor ouderen. We gingen bijvoorbeeld langs bij kunstenaars en bibliotheken. Toen brak de coronacrisis uit. Al mijn werk kwam stil te liggen. Ik dacht: daar gáán we weer...! Ik ben een positief ingesteld mens, ik zie overal mogelijkheden en kansen, ik draaf en ga door. Als ik even echt stilsta bij de situatie waarin ik zit en hoelang al, vind ik het wel zorgelijk. Lange tijd geen vaste basis In 2009 besloten de vader van mijn kinderen en ik uit elkaar te gaan. Kort daarna raakte ik als gevolg van de economische crisis mijn baan kwijt en nieuw werk vinden lukte niet, ik kon me niet eens inschrijven bij een uitzendbureau, zoveel mensen als er werk zochten. Er volgden jaren zonder vaste inkomsten- en thuisbasis. Ik kon net genoeg geld bij elkaar sprokkelen en moest mijn huis verkopen, ik heb jarenlang in een tuinhuisje in Wijk aan Zee gewoond. Eens in de twee weken waren mijn kinderen een weekend bij mij in dat veel te krappe huis. Toen ik drie jaar geleden een huis vond, kreeg ik kort daarna ook een goede baan. Ik was op een punt in mijn leven aangekomen dat ik dacht: nu kan ik het echt iets gaan opbouwen. Toen werd mijn jongste dochter zo ziek dat ik 24 uur per dag voor haar moest zorgen en mijn baan moest opgeven. Mijn ex kwam voor de zorg voor onze dochter bij ons wonen. Een ingewikkelde, verwarrende periode. Na twee jaar was mijn dochter weer op de rit, ze kon dit schooljaar weer beginnen. En ik kon weer verder werken aan het opbouwen van een basis. Ik was net gestart als zzp'er in het maken van films. En toen kwam de lockdown. Doen wat ik leuk vind Die periode vanaf 2009 voelde als een rommelige, roerige tijd. Tegelijk dacht ik ook: ik heb niets meer te verliezen, ik ga alleen nog maar doen wat ik leuk vind. In 2010, toen ik een halfjaar in Wijk aan Zee woonde, interviewde de lokale radio me over een project dat ik was gestart, overigens met mensen die nu nog een belangrijke basis vormen voor mijn huidige netwerk. Ik merkte door dat interview dat ik zelf eigenlijk graag wilde gaan interviewen. En dat ging ik doen, onbetaald. Ik ben programma's gaan presenteren voor de lokale radio en later ook de tv. Ik vond het heel mooi om te ontdekken dat echt iedereen wel iets te vertellen heeft en was blij op een plek te zitten waar ik de verhalen kon doorgeven. Samen met heel leuke collega's, met wie ik veel lol had. Door en met hen kwam ik in een positieve energie terecht. Ik heb zelden zo gelachen als toen, want er ging ook wel eens iets mis tijdens de uitzendingen en opnames. Omdat ik mezelf wilde bekwamen, heb ik in 2014 gevraagd of ik stage mocht lopen bij RTV Noord-Holland (nu NH Nieuws). Die kans kreeg ik. Ik heb er ongeveer een halfjaar mogen meedraaien. Ontzettend leuk en leerzaam, ik voelde me er als een vis in het water. Profijt van netwerk Ik leerde via het radio- en filmwerk steeds nieuwe mensen kennen en rolde van het ene in het andere. Via het netwerk vond ik ook de baan, met mijn Pabo-opleiding kon ik kinderen met een onderwijsachterstand of gedragsproblemen gaan helpen. En van het netwerk dat ik toen heb opgebouwd, heb ik nog steeds profijt. Toen ik tien jaar ervaring bij de lokale radio had als redacteur en als filmmaker, dacht ik: ik ben vaardig genoeg om te zien of ik er als zzp'er opdrachten mee kan vinden. En dat lukte. Basisgelukskriebels In de voorgaande jaren heb ik mijn positieve instelling en mijn veerkracht altijd gehaald uit het feit dat ik weet hoe ik mijn basisgelukskriebels kan voelen. Ik voel ze als ik in rust ben, bijvoorbeeld als ik in stilte op de bank zit. Ik krijg veel energie en een blij gevoel van ze. Sommige mensen halen het gevoel misschien van buitenaf, ze hebben er bijvoorbeeld drank of drugs voor nodig. Maar dat geluksgevoel is nep. Je kunt het vanuit jezelf halen. Daar zit het echt. Het helpt me om altijd weer in balans te komen en verder te gaan. Het is voor mij wel steeds moeilijker om met die basisgelukskriebels contact te maken. Met mijn kinderen in huis heb ik minder momenten dat ik in volledige rust kan zijn. En steeds als ik in de afgelopen jaren even voelde 'nu kan ik gaan opbouwen', gebeurde er weer iets dat ik moest oplossen. Er is een soort muur ontstaan waardoor ik minder goed bij mijn basisgelukskriebels kan komen. Als ik echt stilsta bij de gedachte niet te weten hoelang deze coronatijd gaat duren, voel ik de onzekerheid en word ik onrustig. Ik red het financieel nog wel, maar het hangt aan een zijden draadje, het kan zomaar de andere kant op kantelen. Ik ben wel bang om dat te voelen en steek dan mijn kop in het zand door in beweging te blijven, zo van 'we moeten doorgaan'. In beweging blijven En zo gebeurt er nu ook weer van alles, ik heb het druk. Zonder betaalde opdrachten is het ook wel een periode om iets nieuws te ontwikkelen. Daarbij heb ik profijt van het netwerk dat ik in al die jaren heb opgebouwd en ik ontmoet steeds weer nieuwe mensen. Bijna niemand van de zzp'ers heeft nu inkomsten. We zoeken elkaar nog sterker op dan voorheen om dingen te maken en elkaar te helpen. Ik ben bijvoorbeeld aan de slag met Nanneke Bastiaan. Ik had haar al vaker geïnterviewd, ze geeft creatieve workshops voor het cultuurhuis, scholen, in een bejaardenhuis. Nu komen we wekelijks samen in haar atelier, waar ik haar workshops opneem. Onze recente productie is een moederdagworkshop. Ik kan me helemaal zen voelen van kijken hoe Nanneke bezig is. We zetten de films op een YouTube-kanaal en we hebben de nieuwe website met een webshop bijna af. Het is een hele ontdekkingsreis, het uitzoeken hoe we ons samenwerkingsverband vormgeven, leuk en leerzaam. Ook onze zonen helpen mee, ze zijn thuis in mediavormgeving en het maken van illustraties en animaties. Het levert allemaal nog geen cent op. Ik heb er wel vertrouwen in dat ik na de lockdown mijn filmwerk weer kan oppakken. En Nanneke en ik zien wel hoe het loopt. Blij hoe het thuis gaat Het helpt me erg om te zien hoe wij het thuis redden met z'n viertjes. Hoe ze met de woningnood ooit kunnen uitvliegen, weet ik niet, maar zeker nu vind ik het heel gezellig dat mijn kinderen nog alle drie thuis wonen. Ik ben blij om te zien hoe ze het oppakken. Ze zijn flexibel. Ik geniet ervan als we allemaal ergens in huis zitten te werken of studeren, soms met een paar aan tafel. Of we gaan samen wat bakken. We zijn ook allemaal graag creatief bezig, het geeft ons een gevoel van rust en stabiliteit. En mijn dochter bedacht spontaan de schutting weer eens in de verf te zetten. Ook ben ik blij met mijn vriendinnen. Eens per week hebben we een virtuele borrel, ook om elkaar op de hoogte te houden. We zijn bijna allemaal alleenstaand moeder en ons werk is divers. In de gezondheidszorg, stoelmassage, afvalverwerking, het onderwijs. We kennen elkaar al lange tijd en hebben allemaal ons eigen verhaal. Dat helpt me te relativeren, het voelt als grote steun. En ik heb hele lieve, bijzondere ouders. Zeventigers, ze zijn allebei fit en vitaal. Mijn moeder werkt nog fulltime in haar bedrijf. Zij is mijn voorbeeld als het gaat om positief in het leven staan en doorzetten, ook al zit het soms niet mee.
1 Comment
Aan het woord is: Baukje Bosma (80), zij woont zelfstandig. Toen ik voor het eerst op televisie hoorde over corona in China, dacht ik 'ik geloof het wel'. Ik was nuchter. De eerste keer dat ik boodschappen ging doen en er ontsmettingsmiddel bij de boodschappenkarretjes kwam te staan, gebruikte ik dat ook, maar vooral omdat anderen dat deden. Het was de laatste keer dat ik zelf boodschappen deed. Ineens gingen mensen om me heen dat voor mij doen. Want ze zeiden 'wees voorzichtig, je behoort tot een kwetsbare groep'. Ik ben tachtig, maar heb de longinhoud van een negentigjarige. Ik adem zwaarder, heen en weer naar de keuken en ik ben bekaf. Tot mijn dertigste had ik astmatische bronchitis, mijn jeugd is erdoor verpest geweest. We zijn er ook voor verhuisd naar het Gooi, de boslucht was beter dan zeelucht. Ik ben er overheen gegroeid. Maar ik weet dus wat stikkende benauwdheid is. Overeind gekrabbeld Momenteel kan ik ook nog moeilijk lopen en fietsen. Als ik een blokje om haal, is het veel. Dat komt door een val. Op 10 november, twee dagen nadat ik tachtig werd, bleef ik met mijn hiel achter de drempel bij de voordeur haken en viel ik plat op mijn rug. Ik woon op de vierde etage, ik loop zestig treden tot mijn voordeur. Maar ik heb altijd gezegd: ik wil niet verhuizen, ik woon hier al drieënvijftig jaar, ze mogen me ooit gestrekt de deur uit dragen. Lag ik letterlijk gestrekt! Ik heb zo hard gelachen, ik dacht 'nu kun je gehaald worden, Baukje'. Maar ik krabbelde overeind. Net op dat moment stond de buurman voor m'n deur met koekjes. Hij wilde me nog feliciteren voor mijn verjaardag. Ik dacht 'waarom kom je precies nu?'. Want hij was altijd iemand voor wie ik altijd had klaargestaan, naar wie ik had geluisterd, maar andersom niet. Nou is hij doof, dus hij hoort ook de helft niet van wat je vertelt. In ieder geval had ik nu hulp nodig, ik liep krom van de pijn in mijn rug. Ik belde de dokter. Hij dacht aan een hersenbloeding en vroeg me naar het ziekenhuis te gaan. Ik belde Bas, een man die ik vorige zomer had leren kennen, hij bracht me erheen. Ik vertelde wat er was gebeurd en dat ik eigenlijk wel op 16 november mijn verjaardag wilde vieren. De dokter rolde met zijn ogen. Ik bleek zwaar gekneusde ribben te hebben en weken later bleek ik ook bekkenscheefstand te hebben. Dat is met manuele therapie over gegaan. Maar ik ben nog veel moe. Blij met boodschappenbrengers Ik ben erg blij dat mensen boodschappen voor me doen. Ik heb er wel erg aan moeten wennen, ik was altijd erg zelfstandig. Ik vraag soms ook hulp, dat vond ik in het begin super moeilijk. Maar mijn buurman van vijfendertig vindt het niks dat ik tussen mensen in een rij moet gaan staan in deze tijd. Daarom gaat hij voor mij naar de groenteboer, slager, supermarkt. Hij woont hier pas een jaar, maar hij doet het. Ontiegelijk lief. Hij is druk aan het klussen. Ik heb gezegd dat we naar een bloemenzaak gaan als zijn huis af is, dan gaan we bloemen en planten voor zijn huis uitzoeken, die krijgt hij als dank. Mijn buurvrouw spreekt alleen Engels. Ik versta haar niet, maar ze komt eens per week nu met iets lekkers, soms soep, soms taart. Voorheen sprak ik haar nooit. En vrienden van mij houden vaak eten over en komen soms langs om me wat te brengen. Vandaag eet ik peen en uien, gisteren had ik zuurkool. Een slager uit de buurt bakt en braadt voor me, al jaren. Ik eet vlees dat ik nooit eerder heb gegeten, zoals rollade. De lekkerste dingen. Hij brengt altijd voor een aantal maaltijden, ik vries het in. Hij zegt dan 'maak het maar over' als ik het niet contant heb. Zo'n vertrouwen, heel fijn. Een vriend die in Kijkduin woont, fietst elf kilometer naar hier om voor mij boodschappen te doen en dan weer elf terug. Terwijl ik op negenhonderd meter van de winkels woon. Hij doet alleen wel alle boodschappen bij de supermarkt. Hij heeft autisme en omdat hij zelf ook zijn brood in de supermarkt koopt, past het dan niet in zijn systeem om naar de bakker te gaan. Maar ik ben zo blij met zijn hulp. Mijn boodschappenbrengers geef ik altijd koffie in mijn woonkamer. Dat kan ook prima. Normaal gesproken zit je toch ook niet op elkaars lip koffie te drinken? Ik zeg meer wat ik voel en vind Virus of geen virus, mijn leven gaat door. Ik kijk geen coronanieuws meer op televisie, ik zap dan meteen door, want het maakt je alleen maar bang. Verder denk ik: we zien wel, ik maak me niet zo druk. Misschien is het mijn relativerende inslag als geboren Friezin. Als ze roepen 'over een maand mag weer dit en dat', dan denk ik 'ach wel nee, dat is een zoethoudertje'. Ik heb veel dingen die in het leven om me heen gebeurden van tevoren geweten en mijn gevoel zegt dat de crisis in Nederland tot 16 maart duurt. Maar als je dat zou zeggen, zou je opstand krijgen, oorlog. Een lockdown tot 16 maart, dat pikt de Nederlander niet. Ik had in mijn leven vaak helderziende momenten. Maar mensen werden vaak kwaad als ik ze ergens voor waarschuwde, bijvoorbeeld dat iemand van de trap zou vallen of dat iemand een ongelukkig huwelijk zou krijgen. Dus ik heb geleerd er mijn mond over te houden. Ook kwam het voor dat ik vreemde gezichten voor me zag. Later kwam ik die gezichten echt tegen. Dan zei ik 'hé wat leuk, daar bent u!' Mensen begrepen dat niet en zeiden 'wat bedoelt u?' Ik zei tegen mezelf 'kiezen op elkaar, Baukje, zeg het maar niet meer'. Maar inmiddels durf ik meer te zeggen wat ik voel en ook wat ik vind. Zo denk ik dat het na corona met alle overlijdens wereldwijd wat rustiger op straat wordt. Dat vind ik een goede ontwikkeling in deze tijd van overbevolking. Mensen krijgen meer leefruimte. Ik kan me de tijd van vroeger nog goed herinneren. Het mag wel dertig procent rustiger worden. Of ben ik nou fascistisch? Ik vind het wel apart dat we als oudjes eerst allemaal thuis moesten blijven, omdat de verpleeghuizen vol zaten, we konden er alleen komen te wonen als we een medische oorzaak hadden. En nu wordt alles uit de kast gehaald om oudjes in leven te houden, nu zijn we ineens de kwetsbare groep. Terwijl er door de overlijdens plek zou kunnen komen in verpleeghuizen. Misschien reageer ik een beetje cru, maar zo zie ik het. Mijn huidige opdracht in het leven Ik heb vroeger in de thuiszorg gewerkt. Ik zag hoe ouderdomsverschijnselen je afhankelijk kunnen maken van anderen en heb sindsdien altijd gezegd: als je tachtig wordt, begint de ellende. Ik dacht ook: ik heb altijd veel sociaal werk gedaan, wat is de zin van mijn leven als ik tachtig ben? Nu ben ik zo oud. Dat heb ik dus nooit willen worden, maar ik heb het niet voor het zeggen. Daar kan ik wel om lachen. En nu weet ik de zin van mijn huidige leven ook wel: ik voer gesprekken. Ik luister naar mensen en ik geef advies als het mij gevraagd wordt. Zo zie ik ook dit gesprek met Colette. Het is nu mijn opdracht van het leven. En ook leren vragen aan een ander om bijvoorbeeld een brood voor me mee te nemen. Het lijkt iets kleins en ik heb er altijd overheen gewalst in mijn leven, doordat ik alles zelf heb moeten doen. Ik voelde me heel erg bezwaard om hulp te vragen, maar vind het eerlijk gezegd nu lekker dat ik zo verwend word. Ik denk trouwens niet dat buren en vrienden boodschappen blijven doen als corona voorbij is. Maar geven is makkelijker dan ontvangen. Leren vragen en ontvangen is een groeiproces in jezelf. Als je al eerder in je leven oefent met leren vragen, heb je veel voorsprong op mij. En, ook heel belangrijk, blijf lachen, minimaal eens per dag! Aan het woord is: Connie Lau, (47), zij woont in Hongkong en schreef de onderstaande tekst, die ik uit het Engels vertaalde. Als buren van China zaten we in de voorhoede van COVID-19, dat ongeveer drie maanden geleden uitbrak, rond de vieringen van het Chinees Nieuwjaar. Ik vond het beangstigend om de cijfers van infecties en overlijdens dagelijks te zien oplopen terwijl er nog zo weinig over de ziekteverwekker bekend was. Het zorgelijkst vond ik dat je COVID-19 gemakkelijk blijkt te kunnen overdragen terwijl je zelf wekenlang zonder merkbare symptomen kunt rondlopen. Het maakt het opsporen lastig. Hongkong is zeer dichtbevolkt*. Er zijn wijken waar alleen appartementengebouwen staan. Vrijwel niemand van de mensen die daar woont, heeft een eigen kamer. Dus het infectierisico is groot. Gelukkig zijn er in Hongkong sinds de uitbraak van SARS in 2003 experts in besmettelijke ziekten die klaar staan. Wat ook helpt, is dat mensen in het algemeen gewend zijn om te zorgen voor goede thuishygiëne. Ze gebruiken producten van verdund bleekwater en alcohol. De meesten dragen ook een mondkapje voor de veiligheid van zichzelf en anderen in openbare gelegenheden. De infectie- en overlijdenscijfers van COVID-19 zijn niet hoog. Hamsteren Weerstand tegen de lockdown en social distancing was er in eerste instantie weinig, totdat we een paar weken verder waren en de economische impact duidelijk voelbaar werd. De hardste klappen voelden winkels, het openbaar vervoer, het toerisme, de horeca, sportscholen, schoonheidssalons. En het is nog wel een tijd wat uitzichtloos, want de overheid heeft ons voorgehouden er rekening mee te houden dat we het nog in 2021 zullen voelen. Ik vond het raar om te zien hoe de paniek het won van de nuchterheid. Mensen gingen massaal rijst, toiletpapier en schoonmaakproducten inslaan. Ik zou het begrepen hebben als het zou zijn gegaan om mondkapjes, want daaraan was een ernstig tekort. Maar rijst en toiletpapier?! Mijn complottheorie is dat het om zakelijke grofheid ging. Dat er bewust geruchten verspreid werden over bevoorradingsproblemen om schaamteloos geld te slaan uit de menselijke kwetsbaarheid in die donkere tijden. Het toonde ook een lelijke kant van de menselijke natuur om te hamsteren om egoïstische redenen. Ongelooflijk. Drukte keert terug En dan loop ik even snel door de COVID-19-tijd heen naar de afgelopen weken. De terugkeer van inwoners van Hongkong uit het buitenland leidde tot een nieuwe golf van besmettingen. Die was snel onder controle en de laatste twee weken zijn er geen besmettingen bij gekomen. Een zucht van verlichting na weken van discipline. Mensen smachten naar een verandering van omgeving buiten de vier muren van hun woning en het zomerse weer is te mooi om binnen te zitten. Het voelt alsof Hongkong staat te trappelen om terug te keren naar de gebruikelijke drukte. In de straten wemelt het weer van de mensen die naar hun werk gaan en de regering heeft eetgelegenheden geadviseerd de regels voor social distancing te versoepelen door niet vier maar acht personen aan een tafel toe te staan. Het is een voorzichtig opheffen van de lockdown in fases, maar niet voor bars, sportscholen, massagepraktijken, bioscopen of openbare sportveldjes, die blijven nog gesloten. Elke keuze bewust maken Een grote verandering in mijn dagelijks leven vind ik dat ik me bewuster moet zijn van elke beslissing, hoe klein die ook is. Alles om zoveel mogelijk te voorkomen dat ik ziek word of kom te overlijden, of dat ik anderen besmet. Neem boodschappen doen. Ik moet nadenken over het tijdstip en de route om drukte te voorkomen, dat ik een mondkapje op doe als ik mijn appartement uit stap, dat ik zo weinig mogelijk deurklinken en liftknopjes aanraak, dat ik voldoende afstand houd tot anderen in de supermarkt, dat ik thuis mijn handen met alcohol schoonmaak, dat ik mijn kleren verwissel voor schone, dat ik mijn gekochte artikelen schoonmaak voordat ik ze in de (koel)kast zet en dat ik het blad waarop ik de boodschappen bij binnenkomst even op had gezet, grondig poets. En ga zo maar door. Ik ben ook voorzichtig omdat ik hier woon samen met mijn ouders van in de zeventig en tachtig, die een groot risico lopen COVID-19 te krijgen. Daarbij is het zo dat oudere mensen minder snel de nieuwe COVID-19-gewoontes aanleren. Dus ik houd dat in de gaten als ze weggaan en thuiskomen. Kortom, ik denk dat we door COVID-19 onze keuzes in het dagelijks leven bewuster maken, ook gewoontes waar we niet bij nadachten hoe we ze deden. Social distancing is niet moeilijk voor mij, omdat ik van nature iemand ben die graag thuis is. Thuiswerken Ik heb nu geen werk, ik ben me aan het oriënteren op een nieuwe baan. Ik maak me wel zorgen over de arbeidsmarkt aangezien er nog geen vaccin op korte termijn beschikbaar is. Bedrijven zijn nu huiverig om mensen aan te nemen en sollicitatieprocedures duren veel langer. De toekomst is onvoorspelbaar. Ik kan alleen maar hoopvol blijven en bij de dag leven. Het goede van geen werk hebben is dat ik nu de tijd heb om te experimenteren met bakken. Ik maak mijn eigen brood. Het ziet er niet zo smakelijk uit als wanneer ik het in de winkel haal, maar het is eetbaar. Gisteren heb ik ook bananenbrood gemaakt. Daar moet de volgende keer wat minder suiker in, haha. De meeste sollicitatiegesprekken die ik voer, vinden plaats via videobellen en vrijwel alle gesprekspartners zitten dan thuis. In andere delen van de wereld vinden mensen het fijn om flexibiliteit in hun werk te hebben en voor langere tijd vanuit huis te werken. Dat geldt veel minder in Hongkong. Grotere bedrijven bieden wel de mogelijkheid, maar we leven in een kleine stad, mensen zien niet in waarom ze niet naar kantoor zouden gaan. Sommigen zijn ook bang dat hun werkgever ze erop aankijkt als ze thuiswerken. Toch denk ik wel dat deze manier van werken blijvend is. Het is denk ik een gewaardeerde arbeidsvoorwaarde en het is goed voor de continuïteit van bedrijven. Recycling geen prioriteit Social distancing heeft de omzet van veel bedrijven in Hongkong doen afnemen en velen op de knieën gedwongen. Je zou denken dat dit hét keerpunt is voor de aanpak van de klimaatsverandering, maar ik betwijfel of het echt zo is. Een eigen observatie: COVID-19 heeft geleid tot een grote vraag naar afhaalmaaltijden. Mensen in Hongkong zijn gek op eten! Sommige eetgelegenheden kiezen voor recyclede bakjes, maar de meeste gebruiken plastic en piepschuim bakjes. Een enorme toename van op olie gebaseerde producten, lijkt mij dus. Hongkong staat niet vooraan bij het aanpakken van de klimaatsverandering en recycling is geen prioriteit voor de meesten. Dus er is geen sterke roep om afval te scheiden. Het gebeurt op vrijwillige basis en weinigen voelen zich geroepen om ervoor te zorgen. Verdrietig Als ik kijk naar de wereld, ging het er in de tijd voor de pandemie om wie of wat voor de grootste beroering of verandering kon zorgen, wie of wat de meeste aandacht kreeg. Tsja, de winnaar is duidelijk, COVID-19. Nog nooit heb ik in een paar weken tijd honderdduizenden overlijdens meegemaakt, iconische steden waar de ziel uit was, miljoenen mensen in economische malaise, disfunctionele regeringen en gezondheidszorgstelsels, extreme druk op personeel in de gezondheidszorg, en een weerzinwekkende toename van politieke intimidatie tussen landen en vermeende neutrale wereldorganisaties. Verdrietig... * Halverwege 2018 was de bevolkingsdichtheid van Hongkong 6.880 inwoners/km2. In dat jaar was die in de Randstad 1.101 inwoners/km2. Bronnen: https://www.gov.hk/en/about/abouthk/facts.htm https://www.clo.nl/indicatoren/nl000118-bevolkingsomvang-en-huishoudens |
Copyright © 2020